آموزش, اخبار معماری
جزئیات پیوست ششم آیین‌نامه 2800
اسفند
روش‌ها و دتایل‌های اجرایی مهار دیوارها و اجرای راه‌پله به روش جداسازی میان‌قاب‌ها و پیوست ششم آیین‌نامه 2800
برای مقاومت بیشتر در برابر زلزله و ساخت اصولی‌تر ساختمان‌ها، آیین‌نامه‌های جدید ضوابط خاصی برای نحوه مهار کردن دیوارهای غیر باربر تدوین کرده اند. در این مقاله به برخی از نکات مهم و اجرایی پیوست ششم آیین‌نامه 2800 پرداخته‌ایم.
میان قاب به دیواری اطلاق می‌شود که به طور کامل دهانه‌ای از یک قاب فولادی یا بتنی را پوشانده و توسط تیرها و ستون‌ها احاطه شده است. به‌طورکلی وجود میان‌قاب اثر مستقیم بر زمان تناوب اصلی نوسان داشته و در سازه‌هایی که در طراحی آنها اثر میان قاب لحاظ نگشته، دیوارها هیچ‌گونه نقشی در تحمل بارهای ثقلی و جانبی نباید داشته باشند. ازاین‌رو دیوار در درون قاب می‌بایست به نحوی مهار گردد که در راستای داخل صفحه قابی که در آن قرار گرفته آزادی حرکت داشته باشد؛ ولی در راستای خارج از صفحه قاب موردنظر مهار گردد.
مطابق استاندارد، دیوارهای داخلی و نماها باید طوری اجرا شوند که تاحدامکان مانعی برای حرکت اجزای سازه‌ای در زمان زلزله ایجاد نکنند. در بخش اول پیوست ششم آیین‌نامه 2800 راهکارهایی برای جداسازی دیوارها از قاب پیرامونی ارائه شده است.
اهداف جداسازی میان قاب از سازه عبارت‌اند از:
- جلوگیری از انتقال اختلاف نسبی جابه‌جایی طبقات به عناصر غیرسازه‌ای
- افزایش زمان تناوب سازه و کاهش برش پایه
- جلوگیری از ایجاد طبقه نرم خصوصاً در طبقه همکف (به دلیل کاهش میزان تیغه‌بندی)
- جلوگیری از حرکت خارج از صفحه دیوار
- جلوگیری از وقوع پدیده ستون کوتاه
چهار اصل اساسی جهت رفع اثرات میان‌قابی توصیه شده است:
- جداسازی: جدا نمودن دیوار از ستون و زیر سقف که در تمام موارد با پلی‌استایرن به ضخامت حدود ٣ سانتی متر یا پشم سنگ است.
- یکپارچه‌سازی: حفظ انسجام دیوار با قفل و بست نمودن مصالح در سراسر پانل دیوار که در دیوارهای بلوکی با میلگرد بستر و در دیوارهای AAC مانند هبلکس با تسمه میخی انجام می‌شود.
- محدودسازی: کوچک نمودن پانل‌ها با واقع کم‌کردن عرض و ارتفاع آزاد:
- حداکثر طول بدون وال پست قائم ۴ متر
- حداکثر ارتفاع بدون وال پست افقی 3.5 متر
- اجازه حرکت در داخل صفحه و عدم اجازه حرکت خارج از صفحه (با انواع اتصالات و جزئیات آنها محقق می‌شود)
مهار دیوارها با استفاده از میلگرد بستر یا تسمه
جداسازی دیوار از قاب در تمام انواع دیوارها معمولاً با استفاده از پلی‌استایرن یا پشم سنگ انجام می‌گیرد. یکپارچه‌سازی در دیوارهای بلوکی نیز با استفاده از میلگرد بستر تأمین می‌شود. میلگرد بستر ممکن است به‌صورت پلکانی (نردبانی) و یا به‌صورت خرپایی باشد.
ضخامت پلی‌استایرن در مجاورت ستون (وال پست غیر کشویی) برابر یک‌صدم ارتفاع کف تا کف طبقه است و ضخامت 3 سانتی متر برای آن مرسوم است. ضخامت پلی استایرن زیر تیر برابر مقدار 25 میلی متر و یا خیز درازمدت تیر (هر کدام که بیشتر باشد) خواهد بود.
در دیوارهای AAC (مانند هبلکس و سیپورکس) یکپارچه‌سازی با استفاده از بست یا تسمه میخی انجام می‌شود.
مهار دیوار در کنار ستون، وال پست و زیر تیر به سه صورت امکان‌پذیر است:
- استفاده از نبشی یا ناودانی منقطع سرد نورد شده: که به‌صورت پیچ و رول‌پلاک (یا با تفنگ) به تیر یا ستون متصل می‌شود. (هم در دیوار بلوکی و هم در بلوک AAC استفاده می‌شود)
- استفاده از قلاب و شاخک اورلپ که در صورت استفاده از میلگرد بستر مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- استفاده از بست رادیکالی (ارتجاعی) که مخصوص بلوک‌های AAC است.
وادار افقی برای مهار دیوارها با ارتفاع زیاد
مطابق با آیین‌نامه زلزله 2800 زمانی که ارتفاع دیوار های غیر سازه‌ای بیش از 3 متر باشد جهت مهار نیاز به اجرای وادار افقی علاوه بر وادار های عمودی خواهد بود.
- اجرای وال‌پست عمودی الزاماً باید خارج از ناحیه بحرانی تیر انجام شود.
- وادار افقی به‌هیچ‌عنوان نباید به ستون و قاب جوش داده شود و با استفاده از اتصال مناسب تنها از جابه‌جایی خارج از صفحه قاب آن جلوگیری به عمل آید.
جداسازی راه‌پله از سازه مطابق ضوابط پیوست ششم آیین‌نامه 2800
پله‌ها براي تخلیه ساکنان پس از وقوع زلزله موردنیاز بوده و حفظ عملکرد آنها پس از زلزله از اولویت بالایی برخوردار است. پله‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- پله‌هایی که جزئی از سازه اصلی ساختمان است
- پله‌های فرار که جزئی از سازه اصلی ساختمان نیستند.
در پله‌هایی که جزئی از سازه اصلی ساختمان هستند، در صورت اتصال راه‌پله‌ها به قاب سازه‌ای باید اثر آن در باربري لرزه‌ای و نیروهایی که به تیر و ستون اطراف آن براثر این باربري وارد می‌شود لحاظ شود. در این حالت لازم است اجزاي راه‌پله شامل شمشیری‌ها، دال بتنی پله و پاگردها مدل‌سازی شوند. لازم است یکبار سازه بدون لحاظ نمودن سختی اجزاي پله، مدل و طراحی شود تا سیستم باربر جانبی سازه به‌تنهایی قادر به تحمل کل نیروي زلزله طرح باشد و یکبار هم با مدل‌کردن اجزاي پله و درنظرگرفتن تأثیر سختی آن، سازه مورد بررسی مجدد قرار گرفته و اجزاي پله نیز تحت نیروهاي ایجاد شده در آنها طراحی شوند.
باید توجه شود در سازه‌های بتنی اجراي تیر و اتصال دال راه‌پله در تراز پاگرد میان طبقه باعث ایجاد ستون کوتاه در ستون‌های مجاور راه‌پله می‌شود. جهت جلوگیري از تشکیل ستون کوتاه می‌توان بجاي اجراي تیر نیم‌طبقه، آن را در همان تراز طبقه اجرا نمود و بر روي آن دو ستونک اجرا کرد. سپس بر روي این ستونک‌ها تیري اجرا می‌شود که به ستون‌های اطراف متصل نبوده و انتهاي آن با ستون‌های اطراف فاصله‌ای حداقل به‌اندازه یک‌صدم ارتفاع طبقه دارد. نهایتاً دال پله و پاگردها در تراز نیم‌طبقه به این تیر قرار گرفته بر روي ستونک‌ها متصل می‌شوند. لازم به ذکر است تیر نشیمن قرار گرفته در تراز طبقه که ستونک‌ها بر روي آن قرار دارند بایستی تحت پیچش ایجاد شده ناشی از بارهاي ثقلی و لرزه‌ای طراحی شود. اعمال ضریب کاهش سختی پیچشی بر روي این تیر مجاز نیست.
یک روش دیگر براي کاهش اندرکنش پله و سازه، جداسازي آن مطابق جزئیات ارائه شده در شکل‌های زیر در تراز پاگرد میان طبقه و تراز پاگرد پایین هر طبقه است. بر اساس این جزئیات از ایجاد ستون کوتاه در ستون‌هاي مجاور راه‌پله و آسیب به دال راه‌پله به علت جذب نیروي جانبی توسط راه‌پله جلوگیري می‌شود (حداقل پهنای دستک بتنی برابر 20 سانتی‌متر است). رمپ راه‌پله فقط در تراز پاگرد طبقه از طریق بالشتک فلزي بر روي دال پاگرد می‌نشیند و اتصال رمپ و دال پاگرد در تراز میان طبقه به‌صورت پیوسته اجرا می‌شود. این بالشتک‌هاي فلزي باید در داخل هسته بتنی مهار شده باشند.
– در پله‌های سبک، اتصالاتی با سوراخ‌های لوبیایی براي جداسازي پله از کف‌های متصل و جلوگیري از خرابی
ناشی از گریز بین طبقه‌ای مفید هستند.
– تأمین خروجی‌های ایمن عاملی بسیار مهم براي ایمنی راه‌پله‌ها در برابر زلزله است. اگر نرده پله‌ها با مصالح ترد مانند مصالح بنایی غیرمسلح، سفال کاري مجوف و… ساخته شده باشد، می‌بایست داراي درزهاي اجرایی لازم بوده تا از آوار و خطرات ناشی از سقوط مصالح در پله‌ها جلوگیري شود. لوله‌ها، چراغ‌ها، چراغ‌های اضطراري یا کانال‌ها باید داراي مهاربند باشند تا از خطر سقوط و ایجاد آوار در پله‌ها جلوگیري شود.
دانلود جزئیات اتوکدی پیوست ششم آیین نامه 2800
